مترجم: عفت زهره‌وندی
کتاب خواندن برای فرزندتان -در هر سنی- رشد مغز، پیوند میان شما و فرزندتان و خیلی چیزهای دیگر را تقویت می‌کند. در این نوشته اشلی مارسین که در ۱۴ اکتبر ۲۰۲۰ در سایت هلث‌لاین منتشر شده، نویسنده نکات متعددی را در زمینه کتاب خواندن برای نوزادان، برای کودکان پیش دبستانی و دبستانی و تا سن نوجوانی برمی‌شمارد. مزیت‌های بلندخوانی کتاب برای کودکان و همچنین نکاتی که به عنوان والد باید در نظر بگیرید. بررسی پزشکی این مقاله توسط کارن گیل، MD انجام شده است.
نوزادان و کودکان خردسال مانند اسفنج‌هایی هستند که عملاً همه چیز را از محیط خود جذب می‌کنند. این حقیقت است! حتی در زمان خواندن داستان، ذهن آنها مشغول است و تمام زبانی که می‌شنوند و درس‌هایی را که شخصیت‌های داستان می‌آموزند، به‌کار می‌گیرند.
کتاب خواندن برای فرزندتان -در هر سنی- رشد مغز، پیوند میان شما و فرزندتان و خیلی چیزهای دیگر را تقویت می‌کند و تنها چیزی که لازم است؛ چندتا کتاب؛ انگیزه و کمی زمان است.
کتاب خواندن چه فوایدی برای کودکان دارد؟
ابتدا صحنه را در ذهن خود بچینید: «شما یک کتاب را انتخاب می‌کنید؛ روی صندلی راحتی مورد علاقه خود می‌نشینید و در حالی که فرزندتان در دامان شماست؛ اولین صفحه از صفحات صاف و رنگارنگ کتاب را باز می‌کنید. شروع به خواندن می‌کنید و کودک شما کاملاً مجذوب داستان می‌شود.» این یک معجزه است. حتی بهتر از آن، زیرا فرزند شما نه‌تنها سرگرم می‌شود، بلکه در حال یادگیری است!
واقعیت ممکن است کمی متفاوت به نظر برسد: مثلا کودک شما سعی می‌کند کتاب را بخورد یا کودک نوپای شما به جای این‌که صبورانه بنشیند، در اتاق پرسه می‌زند، بدانید که در این تجربه تنها نیستید. اما این به فواید مطالعه خللی وارد نمی‌کند.
کتاب خواندن و ایجاد پیوند میان والدین و فرزندان
مطالعه فرصت فوق العاده‌ای را برای شما و فرزندتان فراهم می‌کند تا با هم ارتباط برقرار کنید. این راه خوبی برای گذراندن وقت با هم و آرام گرفتن در یک روز پر هیجان و اضطراب‌آور است.
پژوهشی در سال ۲۰۰۸ نشان داد که چگونه خواندن می‌تواند از یک رابطه‌ی مستحکم میان والدین و فرزندان حمایت کند. وقتی برای بچه‌ها کتاب خوانده می‌شود، آنها احساس امنیت می‌کنند. به‌علاوه، مراقبانی که نگرش مثبتی نسبت به کتاب و مطالعه دارند، به‌نوبه خود به فرزندان‌شان کمک می‌کنند تا به سواد به‌دیده‌ی مثبت نگاه کنند.
تقویت مهارت‌های شنیداری با کتاب خواندن
شنیدن یک داستان با صدای بلند، سطحی از درک کودک شما را دربرمی‌گیرد. درک مطلب به توجه بستگی دارد – به عبارت دیگر: «مهارت‌های شنیداری».
کارشناسان تحصیلی توضیح می‌دهند که گوش‌دادن مهارتی است که بچه‌ها باید قبل از این‌که بتوانند خودشان بخوانند، کسب کنند. آنها کتاب‌های صوتی را به‌عنوان یک مکمل عالی برای کودک شما پیشنهاد می‌کنند. این کتاب‌های صوتی اغلب به دلیل صداهای خنده‌دار، موسیقی و سایر صداها سرگرم‌کننده‌اند.
تاثیر کتاب خواندن بر رشد شناختی و زبانی
حتی بچه‌های کوچکتر وقتی مراقبان‌شان برای آنها کتاب می‌‌خوانند، از آن بهره‌مند می‌شوند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ نشان داد؛ کودکانی که برایشان کتاب خوانده می‌شود و با آنها صحبت می‌شود، امتیاز بالاتری در مهارت‌های زبانی و رشد شناختی مانند حل مسئله دارند.
گسترش دایره لغات به کمک کتاب خوانی
کارشناسان مرکز ملی رشد، آموزش و یادگیری در دوران اولیه کودکی، همچنین توضیح می‌دهند که خواندن کتاب برای کودکان به گسترش تعداد و تنوع کلماتی که آنها استفاده می‌کنند، کمک می‌کند. این را درنظر بگیرید، کتاب‌هایی که می‌خوانید اغلب حاوی کلماتی هستند که ممکن است در ارتباطات روزمره خود از آنها استفاده نکنید.
در حین خواندن یک کتاب، ممکن است در نهایت از نام‌های خاص‌تری برای گیاهان یا حیوانات مختلف استفاده کنید، یا به طورکلی از کلمات توصیفی بیشتری استفاده کنید و این به دایره لغات کودک اضافه می‌شود.
یک مطالعه از یک منبع مورد اعتماد در سال ۲۰۱۹ تخمین زده است، کودکانی که در پنج سال منتهی به مهدکودک به‌طور منظم برای آنها کتاب خوانده می‌شود، با ۱/۴ میلیون کلمه بیشتر از کودکانی که در آن سال‌ها برای آنها کتاب خوانده نمی‌شود، مواجه می‌شوند.
اثر کتاب خواندن بر دامنه‌ی توجه
دینا کاسترو، یک مربی دوزبانه رفاه و سلامت خانواده از سازمان توسعه‌ی همکاری دانشگاه کرنل (ایتاکا- نیویورک)Cornell Cooperative Extension، می‌گوید: «خواندن برای کودکان به آنها کمک می‌کند تمرکز و مهارت‌های خود انضباطی را توسعه دهند.»
احتمالاً در زمان خواندن داستان، با کودک نوپایی که حواسش پرت و بی‌قرار شده، سر و کار داشته‌اید. اما همچنین احتمالاً متوجه شدید که -با گذشت زمان- خواندن منظم کتاب باعث شده، بچه‌ها برای فهمیدن داستان، گوش کنند و هنگامی که آنها گوش می‌دهند، به احتمال زیاد بی‌حرکت می‌‌نشینند، دامنه‌ی توجه طولانی‌تری پیدا می‌کنند و حتی روی مهارت‌های حفظ خاطره و رشد حافظه کار می‌کنند.
رشد خلاقیت به کمک کتاب خوانی
کتاب‌ها و داستان‌ها دنیای کاملا جدیدی را به روی فرزند شما می‌گشایند. بله، کتاب‌های غیرداستانی زیادی درباره‌ی دایناسورها، حشرات و هواپیماها وجود دارد. با این حال داستان‌های تخیلی فراتر از دنیای واقعی می‌روند و از عناصر خیالی استفاده می‌کنند تا بچه‌ها را به تفکر خارج از چارچوب وادار کنند.
کودکان تخیل درخشانی دارند، بنابراین خواندن به خلاقیت آنها کمک می کند. و کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که خلاقیت برای توسعه‌ی علایق و ایده‌ها و همچنین برای تقویت سلامت عاطفی مهم است.
کسب درس‌های زندگی به کمک کتاب خواندن
کتاب‌ها فرصتی برای صحبت در مورد موقعیت‌های دنیای واقعی به روش‌هایی که مناسب سن آنهاست، فراهم می‌کنند. بچه‌ها به‌ویژه از کتاب‌هایی لذت می‌برند که در آنها کودکان هم سن و سال‌‌شان کارهایی را انجام می‌دهند که آنها در زندگی روزمره انجام می‌دهند.
همراه با الگوبرداری از آنچه در موقعیت‌های مختلف اتفاق می‌افتد، خواندن کتاب‌هایی با موضوعات هدفمند، به کودکان کمک می‌کند تا وقتی با چیز جدیدی سر و کار دارند، مانند سفر به جاهای جدید، یا چیزی بالقوه ناراحت‌کننده، مثل رفتن نزد دندان‌پزشک، احساس تنهایی نکنند.
کتاب خوانی و رشد اجتماعی و عاطفی
کاسترو همچنین می‌گوید که خواندن برای کودکان خردسال به آنها می‌آموزد که چگونه با «تجارب سخت یا استرس‌زا» کنار بیایند. او همچنین توضیح می‌دهد که خواندن داستان‌هایی درباره‌ی موقعیت‌های عاطفی مانند رفتن به مدرسه‌ی جدید، می‌تواند گفتگویی را با کودکان آغاز کند و به آنها نشان بدهد که احساساتشان طبیعی است.
چگونه و از چه زمانی کتاب خواندن برای کودکان را باید آغاز کرد؟
امروز شروع کنید! نوزادان، کودکان نوپا، پیش‌دبستانی‌ها و حتی کودکان بزرگتر همه از این‌که کسی برای آنها کتاب بخواند، بهره‌مند می‌شوند. شما برای شروع، حتی به یک کتابخانه‌ی شخصی بزرگ نیاز ندارید. به خرید کتاب از فروشگاه فکر نکنید. شما می‌توانید طیف گسترده‌ای از کتاب‌ها را در کتابخانه‌ی محلی، فروشگاه کتاب‌های دست دوم یا یک کتابخانه‌ی کوچک رایگان بیابید. حتی می‌توانید فرزندتان را تشویق کنید که از آنها کتاب قرض بگیرد و به دوستانش قرض بدهد.
کتاب خواندن برای نوزادتان
نوزادان (زیر ۶ ماه) از کتاب‌هایی بهره می‌برند که تصاویر ساده اما پررنگ یا روشن با کنتراست زیاد دارند. همان‌طور که به کتاب‌ها نگاه می‌کنید، با کودک خود صحبت کنید، اما کلمات موجود در صفحه ضروری نیستند.
وقتی کمی بزرگتر می‌شوند (۷ تا ۱۲ ماه)، ممکن است بخواهید مجموعه‌ی خود را به کتاب‌هایی با عبارات ساده یا فقط یک خط متن که به تصویر روی صفحه مرتبط است، گسترش دهید.
برای نوزادان ۱۲ تا ۱۸ ماهه ممکن است، کتاب‌هایی با تصاویر کودکان دیگر در حال انجام کارهای روزمره، جالب باشد. همین امر در مورد کتاب‌هایی که تصاویر حیوانات، شخصیت‌های تلویزیونی یا صحنه‌های آشنای دیگری دارند، صدق می‌کند. برای این گروه سنی، ممکن است به دنبال کتاب‌هایی بگردید که تصاویری با جزئیات بیشتر و یک داستان ساده یا رویدادهای کامل‌تری داشته باشند.
وقتی که کودک شما شروع به تکرار حروف و در نهایت حرف‌زدن می‌کند، سعی کنید او را در آنچه در صفحه می‌بیند، مشارکت دهید.
به عنوان مثال، به یک عکس اشاره کنید و بپرسید: «این چیست؟» یا اعلام کنید: «این یک موز است!» تا فرزندتان با کتاب خو بگیرد. سعی کنید کلمات فرزندتان را به شیوه‌ی مثبتی برای او تکرار کنید ( بله – شبیه یک گربه است، اما در واقع یک سنجاب است!).
کتاب‌های زیادی وجود دارند، بنابراین سعی کنید زیاد در آنها غرق نشوید. شعرهای قافیه‌دار مهدکودکی، به‌خصوص آنهایی که به‌خاطر می‌سپارید، انتخاب خوبی برای نوزادان هستند.
و در مورد ساخت کتاب، به دنبال کتاب‌های محکمی باشید که از مقوا (کتاب‌های تخته‌ای) یا پارچه ساخته شده‌اند. کتاب‌های دسته‌دار نیز سرگرم‌کننده هستند و به کودک شما اجازه می‌دهند تا از زمان مطالعه به زمان بازی منتقل شود.
کتاب خواندن برای کودک نوپا
بچه های ۱۹ تا ۳۰ ماهه نیز از کتاب‌هایی که دارای شخصیت‌های آشنا هستند، لذت می‌برند.
در این سن، آنها کتاب‌هایی با تصاویر و اعمال و جزئیات زیاد را به کتاب‌هایی با کلمات زیاد ترجیح می‌دهند. به دنبال کتاب‌هایی باشید که حاوی داستان‌های کوتاه هستند، به‌ویژه آنهایی که دارای روابط علت و معلولی هستند، یا مشکلی که شخصیت‌ها باید برای غلبه بر آن تلاش کنند.
تکرار در این سن مهم است، بنابراین سعی کنید؛ کتاب‌هایی را پیدا کنید که به شما امکان قافیه‌پردازی؛ آواز خواندن یا تکرار متن را به طریقی می‌دهد. درحالی‌که کتاب را می‌خوانید و تکرار می‌کنید، کمی مکث کنید تا ببینید آیا کودک شما جای خالی را پر می‌کند یا خیر.
همچنین ممکن است بخواهید بین شخصیت اصلی داستان و فرزندتان ارتباط برقرار کنید. به عنوان مثال، ممکن است به این نکته اشاره کنید: «او هم مثل تو در یک تخت مخصوص پسرهای بزرگ خوابیده است!».
به هر حال، شما می‌توانید در این سن کتاب‌های ساخته شده با صفحات کاغذی را به‌جای کتاب‌های مقوایی معرفی کنید. فقط مراقب باشید تا فرزندتان صفحات کتاب را پاره نکند.
کتاب خواندن برای فرزند دبستانی
کودکان پیش دبستانی و کودکان دبستانی دارای طیف گسترده‌ای از توانایی‌های خواندن هستند. وقتی صحبت از کتاب‌های ساده در مقابل پیچیده می‌شود، بهتر است که آنها را راهنمایی کنید. بچه‌های کوچکتر (و حتی برخی بزرگترها) ممکن است هم‌چنان از تصاویر با متن کم استقبال کنند. با این‌حال، شما می‌توانید شروع به معرفی داستان‌هایی کنید که طرح‌های پیچیده‌تری دارند، کتاب‌هایی با کلمات بیشتر از تصاویر و حتی کتاب‌هایی که دارای فصل‌هایی هستند.
وقتی که فرزندتان خودش شروع به خواندن می‌کند، ممکن است از او بخواهید که باهم کتابی را بخوانید و از او بخواهید که کلمات یا جملات را با صدای بلند بخواند. این تمرین عالی است.
در حین پیشروی در داستان نیز سوالاتی بپرسید – لازم نیست تا پایان کتاب یا فصل منتظر بمانید تا درک مطلب فرزندتان را بررسی کنید. سؤالات با پایان باز را امتحان کنید، مانند «فکر می‌کنید بعداً چه اتفاقی بیفتد؟» این‌ها به کودک شما کمک می‌کند تا به جای سؤالات سطحی مانند «خانه چه رنگی است» عمیق‌تر فکر کند.
کارشناسان توصیه می‌کنند، روزانه حدود ۳۰دقیقه در فعالیت‌های سوادآموزی (مانند خواندن) شرکت کنید. اما در این مرحله شما همچنین می‌توانید، به‌جز کتاب به خواندن چیزهای دیگر هم فکر‌کنید. سعی کنید علائم راهنمایی و رانندگی یا جعبه‌های غلات را بخوانید، ترانه بخوانید، با هم به کتاب‌های صوتی گوش کنید، یا از فرزندتان بخواهید تا جایی که می‌تواند برای شما بخواند. همه‌چیز خوب است.
برای فرزند بزرگتر خود نیز کتاب بخوانید
کتابدار دونا جینسن Donna Jeansonne می‌گوید که وقتی فرزندتان خودش خواندن را یاد گرفت، نباید خواندن کتاب با او را متوقف کنید. در حالی‌که خواندن مستقل مطمئناً مهم است، خواندن با صدای بلند برای کودکان ۱۴ ساله هنوز، هم از نظر تحصیلی و هم از نظر احساسی مزایایی دارد.
در این سن، موضوع روان خواندن و درک مطلب کودک بزرگتر شما مطرح است. ممکن است برای آنها مفید باشد که وقتی شما کتابی را می‌خوانید، آنها داستان را دنبال کنند و شما سؤالاتی را در مورد متن بپرسید تا درک مطلب آنها را بسنجید.
نکاتی در مورد کتاب‌خوانی برای کودکان
باز هم، تنها کاری که واقعاً باید انجام دهید، این است که وقت بگذارید و برای فرزندتان کتاب بخوانید. واقعاً به همین سادگی است. با این حال، ممکن است مردد باشید که چگونه می‌توانید این تجربه را هم برای خودتان و هم برای فرزندتان لذت‌بخش‌تر کنید.
چند توصیه پیرامون کتاب خوانی
در کتاب خواندن مصمم باشید
چه یک کتاب در روز باشد چه ۱۵ کتاب، سعی کنید مطالعه را بخشی از برنامه‌ی روزانه‌ی خود کنید و در حین انجام آن، لازم نیست هر بار کتاب‌های مختلفی بخوانید. بچه ها عاشق شنیدن داستان‌های یکسان هستند – آنها از طریق این نوع تکرار یاد می‌گیرند.
در زمان کتاب خوانی راحت باشید
اطمینان یابید که زمان کافی برای خواندن دارید، به‌جای آن که سرسری بخوانید یا – بدتر از آن – آن را به کاری طاقت‌فرسا بدل کنید. البته شما همیشه زمان زیادی برای خواندن نخواهید داشت، بنابراین برخی مواقع سریع‌خواندن خوب است. با این حال کودک شما باید خواندن را به عنوان یک فعالیت اختصاصی و کاری که شما تمام توجه خود را به آن معطوف می‌کنید، ببیند.
کتاب خواندن را سرگرم کننده کنید
از صداهای مختلف برای شخصیت‌ها، مکث‌ها، ترانه‌ها یا سایر تمهیدات نمایشی استفاده کنید، تا داستان جان بگیرد. خواندن با ذوق و زیرکی به کودک شما کمک می‌کند تا داستان را بهتر درک کند. همچنین الگوی خوبی از خواندن گویا و روان برای بچه‌هایی که خودشان شروع به خواندن کرده‌اند، فراهم می‌کند.
در حین خواندن کتاب، به رابطه‌ها و پیوندها اشاره کنید
کودکان عاشق به‌کار گرفتن داستان در زندگی خود هستند. این نه‌تنها به داستان معنای بیشتری می‌بخشد، بلکه احتمالاً به کودک شما کمک می‌کند تا با موقعیت‌های مختلفی که در تجربه‌ی روزمره خود با آنها مواجه می‌شود، بهتر کنار بیاید. این ارتباطات را به فرزندتان گوشزد کنید. به جایی که شخصیت در مورد هیولای زیر تخت خود شجاع بود، اشاره کنید یا شخصیتی را که برای اولین بار از توالت بچه‌گانه استفاده کرد، تحسین کنید.
به کتاب اکتفا نکنید
هر گونه رد و بدل کردن کلمات برای بچه‌ها مفید است. بنابراین، اگر یک شب از کتاب ها الهام نمی‌گیرید، قصه‌ای تعریف کنید. همچنین می‌توانید به تصاویر نگاه کنید و در مورد آنچه می‌بینید، صحبت کنید، یا از کودک خود بخواهید که قصه‌گو باشد. هر چیزی که باعث شود زبان؛ مابین شما و فرزندتان جاری شود، فرصتی طلایی است.
جان کلام
وقتی صحبت از سواد ابتدایی و مهارت‌های زبانی است، هم کیفیت و هم کمیت کلماتی که با فرزندتان صحبت می‌کنید، اهمیت دارد. کتاب ها فرصتی عالی برای صحبت کردن، قصه‌گفتن و ارتباط با کودکتان فراهم می‌کنند.
اگر هنوز دقیقاً نمی‌دانید که کتاب خواندن را چگونه شروع کنید، به کتابخانه‌ی محلی خود مراجعه کنید و با یک کتابدار در بخش کودکان صحبت کنید. شما می‌توانید پیشنهادهایی دریافت کرده و کتاب ها و رسانه‌های دیگر را به‌صورت رایگان بگیرید و در رویدادهایی (مانند ساعت داستان حضوری یا مجازی) ثبت‌نام کنید که تمام خانواده‌تان را برای خواندن الهام می‌بخشد.
منبع: